Energie is vitaal voor ons bestaan

Anne Marieke Schwencke, penningmeester

Ik heb wat met energie. Ik houd me als zelfstandig onderzoeker veel bezig met de energietransitie. Ik volg bijvoorbeeld de ontwikkeling van energiecoöperaties op de voet. Daarnaast ben ik ook graag praktisch bezig, lokaal in mijn eigen stad. Met een paar stadgenoten hebben we de zonne-coöperatie Zon op Leiden opgezet waarvan het eerste project draait sinds eind 2018.

Ik ben er diep van doordrongen hoe vitaal energie is voor ons bestaan. Wij kunnen echt helemaal niets meer zonder energie. Geen iPhone, geen geld uit de pinautomaat, geen water, geen niets. Ik realiseer me hoe kwetsbaar een samenleving op dat punt is.

Gas, kolen en olie worden langzaam uitgefaseerd en vervangen door wind, zon, biomassa en aardwarmte. We hebben nieuwe energiebronnen hard nodig. Dat betekent ook dat we in onze eigen regio aan de slag moeten. Mijn motto is: als we energie opwekken met wind en zon, doe het dan coöperatief met bewoners! Wij bepalen met elkaar waar het kan en onder welke voorwaarden. De opbrengsten blijven lokaal.

Ik zie de energietransitie als iets positiefs. Mijn voorouders waren turfsteker, molenaar, elektricien en olieboer. Hun levensgeschiedenissen dragen de sporen van steeds veranderende energiesystemen. Energie verandert altijd. Dat zijn we een beetje vergeten. Nu zitten we weer midden in zo’n omschakeling. Dat is maar goed ook.

Word onze ambassadeur!

Henk Jan Visser, secretaris

We weten dat het realiseren van wind- en (grootschalige) zonne-energie op land een lange adem vereist. En die hebben we. Maar het vraagt ook denkwerk en menskracht.

De eerste leden hebben we al. Ook onze eerste ambassadeurs. Maar er zijn er veel meer nodig. Niet in de laatste plaats omdat we de windturbines die wij ooit zullen exploiteren, ook zelf willen financieren. Sluit je dus aan bij Rijnland Energie. Dat kan op 3 manieren:

1. Word lid van je lokale coöperatie en praat mee over de projecten.
2. Word actief in het kernteam en help mee om de organisatie goed te laten functioneren.
3. Neem financieel deel (zodra we starten met de projecten) en ontvang rendement over je participatie.

“Burgercoöperaties moeten een rol spelen in de energietransitie”

Piet Melzer (1952) sloeg na een carrière in het bankwezen en als wethouder financiën een nieuwe weg in. De penningmeester van Gebiedscoöperatie Nieuwkoop zet zich vanuit Nieuwveen in voor een duurzame, coöperatieve toekomst. “Als coöperatieve beweging moeten we een plek verwerven in het politieke speelveld.”

Piet Melzer, lid kernteam vanuit Nieuwkoop/Nieuwveen

“De energietransitie is een van de grootste hobbels die we moeten nemen naar een duurzame toekomst en ik wil graag bijdragen aan oplossingen daarvoor. Op de dag van mijn afscheid als wethouder in Pijnacker-Nootdorp heb ik nog een financieringsovereenkomst getekend voor de ontwikkeling van geothermie. Dus de stap naar duurzaamheid was niet zo groot. In de Gebiedscoöperatie Nieuwkoop houden we ons bezig met alles wat daaraan bijdraagt: onder meer postcoderozen, elektrische deelauto’s en het tegengaan van voedselverspilling.

Natuurgebied

Vooral de postcoderoos draag ik een warm hart toe. Met zonnepanelen op daken maak je gebruik van ruimte die anders niet benut zou worden. Dat doen we nu nog onvoldoende: maar 10% van de daken wordt gebruikt voor zonnepanelen. Met postcoderozen kun je andere, grootschalige en minder wenselijke oplossingen, zij het gedeeltelijk, voorkomen. In Nieuwkoop ligt een Natura 2000-gebied, daar zie je liever geen windmolenpark. Natuurlijk ben ik me ervan bewust dat je ook grootschalige oplossingen nodig hebt, maar dan het liefst op plekken waar dat het minst schaadt, bijvoorbeeld langs grote wegen en andere infrastructuur.
Oplossingen als windparken overstijgen de lokale mogelijkheden; daar zie ik de meerwaarde van een regionale coöperatie als Rijnland Energie. Maar ook als Nieuwkoop moeten we onze bijdrage leveren aan de Regionale Energie Strategie, en we hebben medestanders nodig om onze belangen daarin te vertegenwoordigen.

Burgers moeten via de coöperatieve beweging in de stuurgroep van de RES vertegenwoordigd zijn.

Rol in politiek speelveld

Ik vind het heel belangrijk dat de betrokkenheid van burgers deel uitmaakt van het regionale energiebeleid; dat gaat nu helaas nog erg moeizaam, zeker in onze regio Holland Rijnland. Het is mijn overtuiging dat je de inwoners bottom-up moet meenemen in het proces. Daar is nu te weinig oog voor, daarom heeft Rijnland Energie zichzelf maar aan tafel uitgenodigd. We hebben nu een plek gekregen in de programmaraad, terwijl burgers via de coöperatieve beweging naar mijn mening in de stuurgroep vertegenwoordigd zouden moeten zijn. Die coöperatieve beweging moet een plek verwerven in het politieke speelveld en een partij worden waar men niet omheen kan. Dat is de beste manier om de belangen van de inwoners binnen de RES op een democratische manier te behartigen.

Netwerk van coöperaties

Ik hoop dat we in de komende 10 tot 20 jaar voldoende zon- en windprojecten kunnen realiseren om in de energiebehoefte van de regio te voldoen. Dat inwoners daar een rol in moeten spelen, staat voor mij vast. Ik ben dan ook blij dat de provincie een regulier en goed werkend overleg voor coöperaties ondersteunt, het LDE-netwerk. Daarmee onderkent de provincie het belang van de energietransitie en de rol die coöperaties daarin kunnen en moeten spelen.”

“Dat je van wind iets nuttigs kunt maken is toch geweldig?”

Stel, je hebt die twee prachtige windturbines naast de A4 in bezit. Waarom zou je die verkopen? En dan ook nog aan een groep bewoners van de regio? We vroegen het Arjun van Merkerk, de huidige eigenaar van De Watergeuzen.

Arjun van Merkerk, de huidige eigenaar van De Watergeuzen

Rond 2000 gaat er iets kriebelen bij Arjun van Merkerk (58). Hij is inkoopmanager bij een energiebedrijf in het oosten van het land, maar wil ‘iets met wind doen’. “Ik zag een voor een allemaal lokale partijen opstaan die windturbines wilden ontwikkelen, maar niet precies wisten hoe ze de businesscase moesten opzetten. Ik dacht: het rammelt aan alle kanten, dat kan ik zelf beter.”

Van Merkerk heeft op dat moment een gezin met jonge kinderen, dus een eigen bedrijf beginnen is een spannend besluit. Samen met twee compagnons wordt in 2004 Prodeon opgericht, want er liggen allerlei kansen: de grote bedrijven schonen net op dat moment hun portefeuilles op en doen met name de kleinere projecten van de hand, die vaak al in de vergunningsfase zitten. Binnen de kortste keren heeft Prodeon zijn eerste twee molens: langs de A4, bij Zoeterwoude. Alles is binnen een half jaar geregeld en de bouw kan beginnen. Twee jaar later, in 2006, start Prodeon ook in Alphen aan den Rijn. De rest is geschiedenis.

2 windmolens, dat is best een klein windparkje…
Ja, we hadden er bij Zoeterwoude wel meer gewild, bijvoorbeeld aan de andere kant van de A4 richting Den Haag en dan één slag groter. Maar voordat je de daarvoor benodigde vergunningen hebt, ben je zo 5 à 10 jaar verder. En dan moeten ze nog gebouwd worden: contracten sluiten, subsidie aanvragen… Dat duurt te lang. Daarom hebben we bij Prodeon in 2016 besloten de projecten van de hand te doen. Zelf ontwikkelen is niet meer het doel. Lokale coöperaties helpen aan meer duurzame energie geeft meer voldoening en past ook beter bij de huidige maatschappelijke ontwikkelingen.

Dat is wel een verrassende stap
Maar ook een logische! Ik wil zelf geen projecten meer ontwikkelen, maar liever mijn kennis en mijn netwerk inzetten voor lokale coöperatieve projecten. Duurzame energie moet dichter bij de burger gebracht worden. Ontwikkelaars komen bijna altijd van buitenaf en dat roept in de basis al weerstand op. ‘Wel de lasten maar niet de lusten’, hoor je omwonenden vaak zeggen. Een coöperatie kan ervoor zorgen dat je zo drie jaar eerder je doel bereikt omdat je draagvlak hebt van omwonenden en bezwaren in het vergunningstraject worden voorkomen.

Waarom heb je verkocht aan Rijnland Energie?
Ze kwamen met de vraag of we konden samenwerken. We hadden een paar goede gesprekken en het klikte. Het is een team met realiteitszin dat iets kan realiseren. Zo is Ton Rijnsburger bijvoorbeeld betrokken bij diverse windprojecten en zulke specifieke kennis komt goed van pas. Bij de verkoop speelt het belang van de lokale coöperatie en het lokale draagvlak voor mij persoonlijk een belangrijke rol, dus er zat een bepaalde gunfactor in. Het gaat mij om de lange termijn, niet om de hoogste prijs.

Begrijp je de weerstand tegen windturbines?
Deels. Kijk, je moet geen heel grote windturbines vlakbije een woonwijk neerzetten. Maar persoonlijk zou er geen probleem mee hebben om er een in my backyard te hebben. De techniek heeft zich ook enorm ontwikkeld: ze zijn stiller geworden, en draaien rustiger. Maar het klopt dat je veel tegenstand tegenkomt. Ik zie een tweedeling: je hebt notoire tegenstanders en voorstanders. Daar tussenin zit een grote groep die het wel prima vindt. Die moet je ervan zien te overtuigen dat ze iets kunnen bijdragen.

Gaat Rijnland Energie straks verder zonder jouw adviezen?
Ik blijf voorlopig verbonden aan het project. Na de overdracht doet Prodeon nog minimaal twee jaar het beheer, dan kan de coöperatie groeien en meer kennis verwerven. De kennis bij coöperaties is vaak versnipperd. Met mijn kennis, ervaring en netwerk kan ik de lokale coöperatie een flinke stap vooruit helpen.

Hoe ziet de toekomst van wind eruit in Zuid-Holland?
De provincie is eigenlijk best vol. Hoe gaan we dan om met beschikbare ruimte? Energie, woningbouw, industrie, landbouw, natuur, recreatie en mobiliteit hebben allemaal ruimte nodig. Zoeterwoude wil wel meer windmolens, maar de provincie twijfelt nog, vanwege flora en fauna in het Groene Hart. Dat geeft wel aan hoe groot de worsteling is in de regio. In juni moeten provincies en gemeenten in het kader van de Regionale Energie Structuur (RES) politieke besluiten nemen over de locaties waar nieuwe windparken en projecten voor zonnepanelen ontwikkeld mogen worden. Er moet nog veel geregeld worden. Rijnland Energie kan ook op dat vlak veel betekenen, maar het helpt enorm als je een achterban en projecten hebt.

Tot slot: wat is er nou zo leuk aan een windmolen?
Windmolens symboliseren voor mij de overgang naar een andere maatschappij. Ik vind het gewoon een prachtig stuk techniek. Dat je van wind iets nuttigs kunt maken, dat is toch geweldig?”